Di ser ‘33 Gule’ re 80 sal derbas bûn

  • rojane
  • 10:39 28 Tîrmeh 2023
  • |
img
WAN - Di ser Komkujiya Newala Seyfo re ku wek “33 Gule” tê nasîn 80 sal derbas bûn. Îbrahîm Acar ê ku bavê wî di qetlîamê de jiyana xwe ji dest da diyar kir ku qetlîam bi armanca têkibirina berxwedana kurdan hatiye kirin û 80 sal in qetlîamên wisa diqewimin. 
 
Di 28’ê Tîrmeha 1943’an de li Geliyê Sefo yê li gundên Xerapsorik, Îngizamilan û Runexwar ên girêdayî navçeya Qelqeliya Wanê bi hinceta “Sînor derbas kirin e” eskerên TSK'ê 33 gundî binçavkirin. Ji 33 welatiyan yek reviya. Bi fermana Fermandarê Artêşê yê 3’yemîn Orgeneral Musatfa Muglali, destê 32 kesan li pişt wan girêdan û înfaz kirin. Heta niha li Tirkiyeyê gelek komkujî çêbûn. Yek ji van komkujiyan jî komkujiya Gelê Sefo ye. Eskeran bi hinceta welatiyan sînor derbas kirine înfaz kirin. Di wê serdemê de Fermandarê Artêşê yê 3’yemîn Orgeneral Mustafa Muglali bi boneya li dijî dagikirina rûs derkeve dişînin herêmê. Piştî vê bûyerê Helbestkarê Navdar Ahmet Arîf li ser wan helbesta Sî û Sê Gule nivîsî. Di ser komkujiyê re 77 sal borî. Lê heta niha ne hêj ne hestî hatiye dîtin û ne destûr dide ku malbat şînê dînin. 
 
KESEK TENÊ XELAS BÛ 
 
Mufetîşê Wezareta Karê Hundir Avnî Dogan bi girtiyan re hevdîtin dike û fêm dike ku welatî bê sûc in. Lê qeymeqam û serbaz bi derewa welatiyan bi “casûsiya ev kes diçin pozîsyona me ji rûsan re dibêjin” û li mufetîş guhdar nakin. Li ser fermana Muglali di 30’ê tîrmeha 1943’an de şev nîvê şevê esker wan ji girtîgehê derdixin û radestî fermandarê tabûra tixûm dikin. 32 welatî destê wan bi awayekî girêdayî leşker wan gulebaran dikin û qetil dikin. 
Tenê kesek di bin cenazeyan de dimîne û bi awayek birîndar sax dimîne. Lê ew jî piştî demek kurt ku xwe li sînorê Îranê bicih dike jiyana xwe ji dest dide. Komkujî di rapora serokwezîriyê de cih digire. Esker jî li xwe mikûr tên û şahidiya komkujiyê dikin. Wê demê eskerekî têkildarî komkujiyê de gotibû: “Piştî 33 welatî binçav kirin mehekê di axûrê de hatin hiştin. Qeyd û bend li devê wan xistin û nehiştin biaxivin. Esker li ser wan siwar dibûn. Piştî derketim jiyana sivîlî min fêm kir ku ew bûyer çiqas kirêt bûye. Ez li wir wek robotan bûm. Li sivîliyê min xwe wek qalît û xwînmij dît. Min dît ku li eskeriyê ne mirovahî, ne ol û ne jî îman heye.” 
 
Eskerek ji Nîgdeyê Îsmaîl Çolak jî der barê bûyerê de gotibû “Gundiyan li erdê dirêj kiribûn. Bi fermana ‘êrîş’ bike me dest bi gulebaranê kir. Guleyên min xelas bûbûn jî lê ez hêj di pozîsyona êrîşê de bûm. Mirov li ber çavê min bêruh dirêj bûbûn. Piştî komkujiyê em bi xwendina sirûda ‘Serê çiya bi duman e’ vegeriyan Serayê.” 
 
Piştî van îfadeyên leşkeran Muglali di 1949’an de derket pêşberî dadgehê lê dadger ew berdan. Her çiqas bi cezayê darvekirinê hat darizandin jî lê dîsa nehiştin ew leşkerî û dadgeha wê demê wî parast û ew tahliye kir. Muglali di 1’ê kanûna 1951’ê de mir.  
 
NAVÊ MUGLALI LI QIŞLAYÊ KIRIN
 
Bêyî ku hesabê komkujiyê bê pirsîn piştî salên dirêj di 2004’an de navê Mustafa Muglali li qişleya Qelqeliyê kirin. Li ser nerazîbûna gel û giliyê sû cdi sala 2011’an de navê qişleyê bi navê “Şehît Astsubay Erkan Durukan” hat guhertin. Li ser komkujiya Sefo helbest û pirtûk hatin nivîsandin. Hêj cenazeyê welatiyan li herêma qedexe ya leşkeriyê ye. Li gel hemû serlêdanên xizmên wan jî hestiyan nedan wan.
 
Şaredariya DBP’ê di 2010’an de li navenda navçeyê xwest Parka 33 Gule çêbike, lê Serokatiya Serfermandariya Giştî avakirina parkê asteng kir. Li ser vê yekê şaredariya DBP’ê ya Qelqeliyê ji bo bîranîna 32 kesan ji fîgurên 33 gule logoyek çêkir. Pişt re qeyûmê tayînî şaredariya Qelqeliyê hat kirin fîgurên di logoya şaredariyê de cih digirt guherand. 
 
BAVÊ WÎ ŞAHID BÛYE 
 
Îbrahîm Acar ê kurê Abdulmecîd Acar ê ku ji leşkeriyê hatiye destûrê û di dema qetlîamê da bû şahidê hemû bûyeran tiştên ku ji bavê xwe hîn bûne vegot. Acar anî ziman ku bavê wî wê demê leşker bûye û dema ku bi Sîçar Çelebî yê di komkujiyê de hat qetilkirin re di destûrê de bû komkujî pêk hat û wiha got: “Dema ku tên gund dibînin bêdengî heye û her kes tirsandî ye. Piştre hîn dibin ku leşkeran gelek kesên ji gund binçav kirin e. Di wê demê de xaniyekî bi axê hebû û ew wek zîndan bi kar dianîn. Apê Eco yê 80 salî û ciwanekî 17 salî ku nû zewicîbû jî di nav de bi dehan kes hatin binçavkirin. Bavê min û Sîçar Çelebî diçin leşkeriyê. Di vê navberê de Sîçar Çelebî jî binçav dikin. Bavê min ji wir direve. Bi giştî 32 kes li wir tên binçavkirin.” 
 
KESEK DIFILITE 
 
Acar destnîşan kir ku dema 32 girtî birin cihê komkujî lê pêk were, li ser rêya gundê Axirokê jî şivanek jî binçav dikin û dibin û got ku dema 33 kesan dibin Geliyê Sefo, malbatên wan kesan li pey wan çûn e û leşkeran li cihê bi navê Newala Gerê malbat rawestandin. Acar da zanîn ku dema 33 kesan dibin Geliyê Sefo gulebaran kirin û got: “Ji 33 kesan tenê Apê Îbrahîm (Îbrahîm Keklîk) sax difilite. Ew jî di bin goran de xwe wek mirî nîşan dide. Piştî ku tarî dikeve erdê, xwe dispêre xizmên xwe yên li Îranê. Li gorî wî, leşkeran piştî ku her kes gulebaran kirin, careke din hatin birîndaran kontrol kirin e û wan gulebaran kirin e.” 
 
GOREK WAN JÎ TUNE YE 
 
Acar anî ziman ku leşkeran piştî komkujî hat kirin herêm ji çûnehata welatiyan re hatiye qedexekirin û wiha got: “Ji wê demê vir ve herêma ku komkujî lê pêk hat qedexe ye û destûr nayê dayîn ku kes biçe. Cenazeyên wan kesan li ber çavan hatin hiştin û bûn êmê heywanên kovî. Îro jî goreke wan nîne. Weke malbat, tişta ku em dixwazin ew e gorek wan hebe. Me xwest li cihê qetlîamê abîdeyek çêbikin lê destûr nehat dayîn. Di sala 2014’an de şaredariya me xwest navên kesên jiyana xwe ji dest dane li parkê bên dayîn û ji bo bîranîna wan peyker bê çêkirin, zîhniyeta AKP’ê destûr neda.”
 
‘JI BO BERXWEDANÊ TÊK BIBIN’ 
 
Acar anî ziman ku hewl hatiye dayîn komkujiya 33 kesî wekî qaçaxçîtiyê bê nîşandan û got: "Dema em lê dinêrin, çawa ku li Tirkiyeyê pirsgirêka kurd hebû, li herêmên din ên Tirkiyeyê jî serhildanên kurdan çêbûn. Li gorî xizmên me yên ku di wê demê de dijîn, kesên hatin qetilkirin wê demê piştgirî dan berxwedana kurdan. Ev kes jî ji bo têkbirina berxwedanê hatin kuştin. Mesele ne qaçaxçîtî bû, ji ber ku di nav wan de Apê Eco yê 80 salî û ciwanekî 17 salî jî hebû. Apê Sîçar çawîş bû û bi bavê min re ji leşkeriyê destûr girt. Wan jî ew girtin û kuştin. Di wê pêvajoyê de navên kesên ku sîxurên dewletê dane hatin berhevkirin û hemû hatin gulebarankirin. Kuştina 33 kesan komkujî ye. Dewlet her çiqas dibêje 'ev kes qaçaxçî ne' jî, ji ber ku tiştekî wisa nîne, kes jê bawer nake. Hewl hat dayîn ev doz bi qanûnên hiqûqî bê girtin. Ev sûcê mirovahiyê ye û nayê qebûlkirin. 80 sal derbas bûn, lê heke em hê jî vê qetlîamê bi bîr tînin, wê demê me qetlîam ji bîr nekiriye. Dewletê got, ‘Mustafa Muglali ev bûyer kir. Me ew avêt girtîgehê û li wir mir’. Mustafa Muglali wê demê mufetişê herêmê bû, paşê wek qehreman hat îlankirin, terfî kirin û piştî mirina wî jî navê wî dan baregeha Qelqeliyê.”
 
‘KUŞTINÊN LI SER AXA KURDAN’ 
 
Acar diyar kir ku li erdnîgariya Kurdistanê her roj kuştin tên kirin û got: “Li Roboskî komkujiyeke cuda pêk hat, lê ji sînorê Ermenistanê heta sînorê Rojava li hemû herêmên sînor qetlîamên ferdî pêk hatin. Niha li ser sînor ji ber qaçaxçîtiyê mirov tên kuştin. Li erdnîgariya ku kurd lê dijîn her tim kuştin heye. Ji bo gel bitirsînin, bitepisînin û zilma dewletê bidomînin van hemûyan dikin. Em qetlîamên li Kurdistanê hatine kirin, ji bîr nakin û lêgerîna me ya edaletê wê bidome.”
 
MA / Omer Akin
 
 

Sernavên din

03/08/2023
10:38 Xelkê Şengalê çû serdana gorên komî
10:05 ENAG: Enflasyona salane bû ji sedî 122
10:01 Ji bo Jinan Edalet: Bila statûya Şengalê bê naskirin
09:21 Xeta sînor veguheriye herêma mirin û îşkenceyê!
09:07 ‘Divê li Cûdî û Akbelenê li dijî talanê refleksa hevpar bê nîşandan’
09:04 Dayika êzidî ya berxwedêr: Dayê Gulê
09:03 Berdana nivîskar Baltaci yê girtî 11 meh in tê astengkirin
09:01 Civaknas Bariş: Fermana 74'emîn bi êrişên Tirkiyeyê didome
09:00 ROJEVA 3'YÊ TEBAXA 2023'YAN
02/08/2023
22:10 Rojên Sînemaya Kurdî dest pê kirin
20:12 Malbata kurd a li Konyayê kadîna wan şewitî: Faşîstên ku gef xwarin şewitandin
18:40 Îdianameya rojnamevan Yilmaz û Muftuoglû hate îadekirin
18:11 ‘Daxwaza Diyanetê ya tevlibûna Doza Kobanê fetwa ku weke qanûn hatiye nixumandin e’
17:44 Li Mêrdînê rageşiya DEDAŞ’ê: 3 kes hatin binçavkirin
17:09 Ciwanan bal kişandin ser şewatên li Cûdî û Licê
16:26 Xwendekaran zemên ‘serdema nû’ protesto kirin
16:03 'Çekdarkirina şexsî tundiyê zêde kiriye’
15:56 Leşkeran êrişî nobeta xwezayê ya li Akbelenê kirin
14:36 Doza Kobanê: Dema li derveyî welat, bûyera neqewimî ya li Pendîkê birêxistin kiriye!
14:27 Erdogan û Putin li ser lihevkirina dexlê axivîn
14:11 Li herêmên qedexekirî yên Şirnexê şer, şewat û binçavkirin didomin
14:10 Nehiştin malbata Şenyaşar bikeve avahiya wezaretê
14:10 Malbatê cenaze teşhîs kir lê nayê dayîn
12:49 Rejîma Îranê 2 kolber bi giranî birîndar kir
12:19 Çiyayê Garê hate bombebarankirin
11:46 Qedexeya fiîlî ya li Xîzanê didome: Pevçûnên dijwar diqewimin
11:33 Qeyûm şûştina peyarêyan qedexe kir
10:45 Doza Kobanê: Divê yê ku digot ‘Kobanê ket wa dikeve’ bê darizandin
10:31 Pirtûka 'Berxwedana Zeriyan' derket
10:16 Şahidên Fermana 74’an: Heke tifaqa me hebûya dê dijmin nekariya qirkirinê bike
10:11 Ji HDK’ê kampanyaya ‘Bila ciwan ne bi tiryakê, bi piştgiriya te bi muzîkê ve girêdayî bin’
09:06 Ji bo Mîhrîcana Xweza, Bawerî û Çandê ya Gimgimê bang hate kirin
09:05 Xelkê Wanê bertek nîşanî zemên tên kirin dan: Em nikarin li malê nan peyda bikin
09:04 Jin nexşerêya xwe diyar dikin: Em ê rêxistinbûnê xurt bikin
09:04 Berdana girtiyê nexweş ê poşmanî lê tê ferzkirin cara duyemîn hate taloqkirin
09:01 Parêzer Cîhan Ulsen: Dibe ku rewşa Bûrhan Barût di xetereyê de be
09:00 Ekolojîst: Em dikarin dest bidin hev û pêşî li qirkirina xwezayê bigirin
09:00 ROJEVA 2'YÊ TEBAXA 2023'YAN
01/08/2023
22:31 Li Colemêrgê nan hate zemkirin
21:45 Li Hatayê wesayîta leşkerî qeza kir: 10 leşker birîndar bûn
19:35 Li Îzmîrê û Konyayê erd hejiya
19:30 Li dijî Sefaretxaneya Swêdê ya li Îzmîrê êriş pêk hat: Kesek birîndar bû
19:24 Parlamenter Tanrikulu serdana DFG’ê kir
18:01 Li Geliyê Bêtkarê şerê dijwar diqewime
17:51 Serokatiya Diyanetê daxwaz kiriye ku daxilî Doza Kobanê bibe
17:04 Malbata Şenyaşar serdana Baroya Enqereyê û ÎHD’ê kir
16:23 Endamên HDP’î şaredarê AKP’î protesto kirin û civîn terikandin
15:51 Ingilistanê qirkirina li dijî êzidiyan bi awayekî fermî nas kir
15:03 Li Qoserê du kom bi şer ketin: Ciwanekî jiyana xwe ji dest da
14:51 Li Sêwasê leşkerekî jiyana xwe ji dest da
14:12 Tenduristvanên dev ji kar berdayîn daxwazên xwe rêz kirin
13:42 Doza Kobanê: Hemû dinyayê têkoşîna kurdan pîroz kir lê hûn didarizînin
13:14 Akin: Doza Kobanê encama siyaseta dijminatiyê ye
13:12 AYM’ê vesazkirina HAGB’ê betal kir
12:44 Parêzeran ji bo hevdîtina bi Abdullah Ocalan re serlêdan kirin
12:15 Li Elkê welatiyek hate binçavkirin
11:56 Li Rihayê wesayîta bizirx wergeriya: Polîsek mir
11:54 Di doza Sakîne Kultur de dê kurê wê bê guhdarîkirin
11:03 Rejîma Îranê cezayê hefsê da du rojnamegerên jin
10:54 Li Pekînê lehî rabû. 11 kes mirin û 27 kes jî winda ne
10:50 Bîlançoya meha tîrmehê
10:43 Rejîma Îranê di tîrmehê de 61 kes bi dar ve kir
10:40 Ji bo Toprak vegere ser wezîfeya xwe dê serlêdan bê kirin
10:39 Ketina endamên Koma Îsyan Ateşî ya Dêrsimê hate qedexekirin
10:16 Tehliyeya Îldem ê 30 sal in girtî ye hate taloqkirin
10:07 Akbelen dîsa hate dorpêçkirin
09:59 Malbata girtî Barût bertek nîşan da: Em vê zilmê qebûl nakin
09:56 Emekçî: Heke yekitî pêk were neçarin ku kurdan nas bikin
09:39 Ev 9 sal in aqûbeta jinên di Fermana 74’an de hatine revandin nayê zanîn
09:03 Bajarên kevnar ên Heranê
09:01 Xizmên Abdullah Ocalan: Em ji ber rewşa Abdullah Ocalan bi fikar in
09:00 ROJEVA 1’Ê TEBAXA 2023’YAN
31/07/2023
20:25 Şewata li Licê didome
19:34 Altan û Muftuoglû car din bûn hevserokê DFG'ê
19:05 Daxuyaniya ji bo Cûdiyê: Daristanên me jî tên tecrîdkirin
17:46 HDP dê kongreya awarte li dar bixe
17:07 Li Qoserê keyayek ji peywirê hate girtin
17:00 Cezayê disiplînê dan girtiyên ku 33 ‘Rêwiyên Xeyalan’ bi bîr anîn
16:32 ÎHD’ê rapora xwe ya salane aşkere kir: 29 meh in agahî ji Ocalan nayên girtin
16:23 Li dijî girtiyê nexweş îşkenceya ‘girêka beraz’
15:36 Wesayîta parlamenter Kaya qeza kir
15:22 Bi maşîneyên kar ketin nav zeviyên zeytûnan
15:21 Rojnamevanê girtî Yilmaz: Rojên azad nêz in
14:10 Li Xîzanê qedexeya fîîlî: Dar tên birîn
13:36 Li Îranê 2 kurd hatin girtin
13:29 Mamosteyê ji tecawizê girtî bû beriya biryarê hate berdan
12:26 Mûçeyê kêmtirîn kete bin sînorê birçîbûnê
12:15 MYK’yên HDP’ê û Partiya Çepên Kesk civiyan
12:04 Serokê TBB’ê li Akbelenê ye: Em gavekê jî bi paş ve neavêjin
11:43 Êrişkarekî din ê Esenyûrtê hate binçavkirin
10:52 Êrişên li dijî Şêrawayê berdewam dikin
10:51 Piştevaniya Mor birînên gel derman dike
10:39 ‘Divê ji Akbelenê heta Cûdî têkoşîn bibe yek’
09:20 Danişîna faîlê Sakîne Kultur sibê ye
09:08 Li Amedê kirê firiyan: Kesên ji bo kirê bidin kredî dikişînin hene
09:03 Hevserokê Komeleya Wêjekarên Kurd Dîjle: Armanc berbiçavkirina wêjeya kurdî ye
09:02 Eren: Rexne û peşniyar dê şekil bidin siyaseta me
09:01 Karamûs: Divê em li dijî Lozanê bi stratejiya netewî yekîtiya xwe pêk bînin
09:00 ROJEVA 31'Ê TÎRMEHA 2023'YAN
30/07/2023
23:49 Li Elkê ketina 4 herêman hate qedexekirin