Komeleya Rojnamegeran a Dîcle Firatê (DFG) bi munasebeta  salvegera kuştina rojnamevan Ferhat Tepe, Çetîn Abayay û Yahya Orhan daxuyaniyek weşand û rojnamevan bi bîr anî.

 

DFG’ê bi sernavê “Şehîdên çapemeniyê rûmeta me û sedemê têkoşîna me ne” daxuyaniyê belav kir.

 

Daxuyaniya bîranîna her sê rojnamevanan bi vî rengî ye:

 

“Dema em li salên 90'î dinêrin, dibînin ku Ferhat Tepe, Çetîn Abayay û Yahya Orhan têkoşîneke bêhempa meşandine û di vê têkoşîna birûmet de li refên pêş ên artêşa çapemeniyê de cih girtine. Mîrateya Çapemeniya Azad girtin ser milên xwe, wan ji bo ku rastî di tariyê de nemîne têkoşiyan. Hêzên tarî, yên ku tehamûlî têkoşîna Ferhat, Çetîn û Yahya ya ji bo rastiyê nekirin, di meha Tîrmeha 1992-1993'yan de sê rojnamevan hedef girtin. Weke şopînerên şehîdên çapemeniya azad em dubare soz didin ku em ê pênûsê wan li erdê nehêlin. Şehîdên çapemeniyê rûmeta me û sedemê têkoşîna me ne.

 

FERHAT TEPE

 

Ferhat Tepe, di Gulana sala 1974'an de li Bedlîsê tê dinê. Dibistana navîn, seretayî û lîseyê li Bedlîsê dixwîne. Gava di pola dawî ya lîseyê de ye dibe nûçegihanê Ozgur Gundemê yê Bedlîsê. Wexta di rojnameyê de dixebitî, di 28’ê Tîrmeha 1993'yan de ji malê derdikeve û 3 kes wî direvînin. Wesayîta lê tê siwarkirin li ber Qereqola Navçeyê ya Bedlîsê tê dîtin. Çendî ku malbata Tepe serî li qereqolê didin jî binçavkirina wî nayê qebûlkirin.

Wê demê bav Îshak Tepe jî Serokê Partiya Demokrasiyê (DEP) yê Bedlîsê ye. Piştî revandina Ferhat Tepe, komeke ku navê “Tûgaya Tolhildanê ya Tirk” telefonî wî dike û jê re dibêjin wan Tepe revandiye û jê xwestine heger PKK turîstên revandine berde heke milyarek pere bidin wan wê Tepe berdin. Malbata Tepe ku cihek nehişt serî lê nedan di 8ê Tebaxê de xebera mirina Ferhat tepe digire. Cenazeyê Tepe li nêzî Gola Hazarê ya Xarpêtê tê dîtin.

Malbata Tepe der barê revandina kurê xwe û kuştina wî de serî li gelek cihan dide. Lê belê dîsa jî lêpirsîneke bibandor nayê kirin. Malbata Tepe, piştî ji dadgehên Tirkiyeyê tiştekî bi dest naxe serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) dide. Dadgeh jî Tirkiyeyê mehkûm dike û 28 hezar Euro ceza lê dibire. Malbata Tepe piştî biryara DMME'yê jî dev ji lêgerîna xwe ya edaletê bernade û serlêdanên wê hemû hatin redkirin. 14 kesên ku gotibûn Tepe li Fermandariya Alayê ya Cendirmeyan a Amedê dîtine jî, tu carî wekî şahid nehatin guhdarkirin. Di esasê xwe de dihate xwestin ku qetilkirina Ferhat neyê zelalkirin. Ji ber ku dewletê nedixwest rastî derkevin holê ji ber wê Ferhat qetil kiribû. Di 27 salên derbas bûyî de kujer di wijdanan de hatin mehkûmkirin lê dewletê tu car nexweş bûyer were aşkerekirin.

 

ÇETÎN ABAYAY

 

Çetîn Abayay di sala 1969an de li Êlihê tê dinê. Li malbateke ku çar zarokên wan hebû mezin bû. Lê malbat di serdema Darbeya Leşkerî ya 12'ê Îlonê bi polîtîkayên zext û îşkenceyê yên dewletê re rû bir û mabû. Bavê Çetîn Abayay, Mehmet Abayay jî demekî dirêj di girtîgehê de hate ragihandin û piştî berdanê demekî kurt jiyana xwe ji dest da. Çetîn ê di hawîrdoreke wiha de mezin bû xwediyê kesayeteke fedakar bû. Rojekê cil û pêlava xwe dabûn kesekî pêdiviya wî pê hebûn û bi cilên wî yên çiriyayî vegeriya bû malê. Abayay di zarokatiya xwe de di nava têkoşîna netewî ya Kurd de cih girt. Abayay hêj 16 salî bû, di dema diçû lîseyê de bi îdiaya “endamtiya rêxistinê” hate binçavkirin. Abayay 6 mehan di Fermandariya Cendirmeyan ya Sêrtê de hat ragirtin û îşkence dît. Wê deme fermandariyê qebûl nekir ku Çetîn di destê wan de ye û nehiştin bi kesê re hevdîtinê bike. Piştî Abayay girtin wî şandin Girtîgeha Amedê. Piştî Abayay 5 mehan girtî ma û derket. Dayika Çetîn wê demê dema çûbû serdana kurê xwe ew nas nekiribû. Abayay piştî ji girtîgehê derket di Kovara Ozgur Halkê de dest bi xebatê kir. Dema dixebitî careke din hate girtin û 2 salan di Girtîgeha Tîpa E ya Sêrtê de hat ragirtin. Lê belê Abayay dema derket ji cihê ku kar hiştibû berdewamî karê xwe kir. Çetîn Abayay pişt re gelek caran hate binçavkirin. Ji ber ku wê demê li Êlihê kengî bûyerek qewimî buya her tim ew berpirsyar digirtin.

 

Dema wê demê gef li xebatkarên Ozgur Halkê hate xwarin û neçar man dest ji kar bihêlin, Çetîn Abayay xwe berpirsyar dît ku buroyê vekirî bihêle û dest bi rojnamegeriyê kir. Wê demê bi telefonê li malbatê digeriyan û gef lê dixwarin.

 

Tevî ku gef li Çetîn dihatin xwarin û hevalên wî dihatin kuştin jî her serê sibê wî deriyê buroyê vekir û bi xetereya canê xwe rojnamegerî kir. Di 29'ê Tîrmeha 1992'yan de dema bi hevalekî xwe re diçû malê saet di 19.30an de êrişî wan kirin. Sê kujerên ku du ji wan 18-19 salî bûn û yek ji wan jî 25 salî bû xwestin êrişî hevalê Çetîn jî bikin lê çeka wan xerabû û reviyan. Hevalê wî yê ji mirinê zivirî têkildarî êrişê malbat agahdar kir.

 

Li gorî vegotina şahidan, polis piştî kêliya gule li Çetîn hatin barandin hatin cihê bûyerê û Çetîn birine Nexweşxaneya Dewletê ya Êlihê. Malbat jî li ser vê yekê diçe nexweşxaneyê. Piştî mudaxileya ewil a li nexweşxaneyê Çetîn bi ambûlansê dibin Nexweşxaneya Fakulteya Tipê ya Zanîngeha Dîcleyê. Çetîn Abayay rojekê pişt re di 30'ê Tîrmeha 1992'yan de saet di 10.00'an de jiyana xwe ji dest da.

 

YAHYA ORHAN

 

Yahya Orhan di sala 1964an de li navçeya Kercews a Êlihê tê dine. Yahya dema temenê wî hêj biçûk bû bavê xwe ji nexweşiya penceşêrê winda kir. Yahya piştî Lîseya Kercewsê xelas kir nekarî biçe zanîngehê ji ber ku weke mezinê 7 xwişk û birayan neçar mabû ku ji bo debara malbatê bixebite. Yahya Orhan ê beriya niha ji bo rojnameyên din dixebitî piştî rojnameya Guneşê ya herî dawî tê de xebitî li rojnameya Yenî Ulkeyê dest bi xebatê bike û gelek keyfxweş bû. Ji hevjîna xwe Turkan a di sala 1984an de pê re zewicî re wiha digot “Êdî em ê ji xwe re bixebitin”. Weke hemû nûçegihanên Yenî Ulkeyê ku heftane dihate weşandin derbasî rojnameya Ozgur Gundem a rojane dihate weşandin bû. Di vê serdemê de gelek caran gef li Yahya tên xwarin û heta carekê Qeymeqamê Kercewsê bi xwe jê re dibêje ku dê bê kuştin. Lê nekarin vî mirovê ku dilê wî ji bo gelê wî lê dida asteng bikin ku rastiya ne nivîsîne.

Dema Yahya pîrozbahiyên Newroza ku di 21'ê Adara 1992'yan de li Kercewsê hate lidarxistin dişopand, wênegira wî şikandin, fîlmên wê şewitandin û ji aliyê dadgehê ve hate girtin. Lê di 28'ê Hezîrana 1992'yan de ji aliyê Dadgeha Ewlehiyê ya Dewletê ve hate berdan.

 

Yahya Orhan di 31ê Tîrmeha 1992'yan de dora saet 21.00'an bufeya rojnameyê girt û demekê li qehwexaneyê rûnişt. Yahya dora saet 23.00'an li ber deriye mala xwe hate gulebaran kirin. Ji ber tarî bû qalikên guleyan nehatin dîtin, polîsan jî bêyî ku lêkolînê bikin cenaze wergirtin û çûn. Di saetên sere sibê de 27 heb qalikên guleyan hatin komkirin û radestî dozger hatin kirin. Dosyaya têkildarî qetilkirina Yahya Orhan herî dawî weke raza dewletê rakirin û xistin rafekê. An ku di vê dosyayê de kes nehate darizandin.”