Di rêveberiyên xwecihî de jin: Jin di nava civakê de azadiyê derdixe pêş

  • jin
  • 09:04 10 Cotmeh 2023
  • |
img
ŞIRNEX - Ji Kovara Jineolojiyê Seher Tumer a beşdariya komxebata rêveberiyên xwedihî bû diyar kir bi beşdariya jinan a rêveberiyên xwecihî li bajaran demokratîkbûn çêbû û got: "Jin di nava pergala me ya rêveberiyên xwecihî de bi rola azadiyê radibe û azadiyê xwe bi re pêk tîne.” 
 
Desthilatdariya AKP-MHP'ê li bajarên bakurê Kurdistanê di sala 2019'an de cara duyemîn qeyûman tayînî ser 59 şaredariyên di bin rêveberiya Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) de kir. Ji 65 şaredariyan tenê 6 şaredarî di destê HDP’ê de mane. Bi polîtîkaya rêveberiyên xwecihî ya şaredariyên HDP’ê, jinan di qadên ziman, çand, hûner, aborî û ekolojiyê de cihên xwe girtin. Lê belê bi tayînkirina qeyûman re hemû saziyên di destê jinan de hatin girtin. 
 
Ji hêla Meclisa Jinan ên Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) û Patiya Çepên Kesk ve bi minasebeta amadekariyên hilbijartina xwecihî ya sala 2024'an bi dirûşma "Di rêveberiyên xwecihî de polîtîkayên jinan"  komxebatê li dar xistin. Komxebat li Eywana Şaredariya Silopî ya Şirnexê pêk hat û 2 rojan berdewam kir. 
 
Di komxebatê de mijarên wekî; "Têkoşîna li dijî tundiya li ser jinan, aboriya jinan, jin û ekolojî, ziman û çand, Jiyana wekhev û azad û pergala hevserokatiyê" hatin nîqaşkirin. 
 
Ji Kovara Jîneolojiyê Seher Tumer ku beşdarî komxebatê bû li ser rola jinan a di rêveberiyên xwecihî de ji ajansa me re axivî. 
 
DI RÊVEBERIYÊN XWECIHÎ DE JIN
 
Tumer diyar kir ku bi beşdariya jinan di rêveberiyên xwecihî de newekheviya li bajarên bakurê Kurdistanê kêm bû û got: "Beriya her tiştî divê bê pirsîn ka xwecihîbûn çi ye, rêveberî çi ye? Bajarên ku em lê dijîn hene. Ji gundan, ji navçeyan, ji bajarok û heta metropolan. Li vir hemû civak, xweza û yekparetî ava dibe. Di nava wê de rewşeke jiyanê heye. Lê belê di nava vê jiyanê de, di nava pergala ku hatiye avakirin de, jin kêm in. Dema ku em vê yekê li ser teoriya hevjiyana azad vedibêjin, em dibînin ku di jiyana serdest û serwer a ku ji têkiliya jin û mêr pêk tê û ev yek di şêwazên rêveberiyê de jî xwe dide der. Dema ku di van şêwazên rêveberiyê de derdikeve holê, şêwazek rêveberiyê heye ku li bajarekî jin tune ye, ev şêwazek rêveberiyê ye ku bi tevahî bi hişmendiya zilam tê organîzekirin û hilberandin. Di vê pergalê de cihê jinan nîn e, cihê astengdaran nîn e, ji ber ku bi zîhniyeta yek dewletî tê birêvebirin, cihê etnîsîteyên din nîne. Li vir rola jinan di rêveberiyên xwecihî de derdikeve pêş. Di vir de pergala piralî  dikeve dewrê û li vir pergala hevserokatiyê derdikeve pêş. Û pergala rêveberiya wekhev, civaka demokratîkbûyî, civaka ku ji bo demokratîkbûnê têdikoşe, pergala rêveberiya wekheviya jin û mêr dikeve dewrê. Em vê yekê di rêveberiyên herêmî de bi zelalî dibînin, dema jin dikeve nava vê pergalê, ne tenê di nava şaredariyan de, ne tenê di saziyan de, di nava civakê de jî pratîka azadiyê di tevahî civakê de derdikeve holê. Me ev yek di tecrûbeyên xwe yên berê de dît.”
 
‘QEYÛM DESTWERDANA LI DIJÎ CIVAKA EXLAQÎ YE’
 
Tumer da zanîn ku tayînkirina qeyûman a ser şaredariyên wan destwerdana li civaka exlaqî û polîtîk e û wiha domand: "Em tayînkirina qeyûman bi dîrokeke nû ve girê nadin. Em dikarin heta bi Plana Şarkê ve jî girê bidin. Tayînkirina qeyûman ji bo saziyên jinan û helwesta wan a li dijî  xebata jinan, di rastiyê de pergala ku azadiyê çêdike, destwerdana pergalê ye, pergala jina azad naxwaze, ji ber ku jina azad tê wateya civakeke azad. Ji ber vê yekê pergala heyî ya ku bi hişmendiya zilam a serdest hatiye avakirin, azadiyê naxwaze. Ji ber ku pergal bêhtir koletiyê hildiberîne, civakeke koledartir hildiberîne û ava dike. Tunekirina xebatên jinan ji tecrîdê qut nîn e, em dikarin vê rewşê rasterast bi wê ve girê bidin. Dema ku van xebatan bi yekcarî ji holê radike, koletiya jinan, hepskirina jinan a malê çêdike Jinan dike koleya mêran. Dixwazin tevahiya civakê îzole bikin. Yanî em dikarin bibêjin tecrîda li Îmraliyê hatiye sepandin li hemû bajarên Kurdistanê jî ji aliyê qeyûman ve tê birêvebirin. Li vir çi diqewime? Tacîz û tecawizên li ser jinan bi rêjeyeke mezin zêde dibin. Desteserkirina saziyên jinan û tunekirina wan ne tenê desteserkirina xebatan e, desteserkirina tevahiya civaka exlaqî-polîtîk e.”
 
ROJA JINAN A ÇAND Û ZIMAN
 
Tumer anî ziman ku di rêveberiyên xwecihî de xala herî bingehîn ziman û çand e û got ku di pêşvebirina çand û ziman de keda jinan pir e. Tumer destnîşan kir ku wan di komxebatê de li 5 xalan nîqaşan kirine û wiha got: “Ya yekem em her tim dibêjin ku em ê dest ji pergala hevserokatiyê bernedin. Bi salane li ser pergala hevserokatiyê nîqaş tên kirin. Pergala hevserokatiyê di avakirina siyaseta demokratîk de peywira me ye. Em li ser vê yekê nîqaş dikin. Divê ku em tu carî dest ji pergala hevserokatiyê bernedin. Hem di şaredariyan de û hem jî di saziyan de temsîliyeta wekhev pêwîst e. Her wiha mijareke me ya din a girîng jî li ser ziman û çandê ye. Me vê meseleyê jî nîqaş kir. Di rêveberiyên xwecihî de qirkirina çandî ya li ser etnîsîteyan heye. Divê rola jinan di vir de çi be? Jin barê herî bingehîn ê çand û ziman didin ser milê xwe. Heke îro li Kurdistanê ziman zindî be û parastî be, em dikarin vê yekê bi parastina jinan ve girê bidin. Ew faktoreke pir cidî ye, di warê çandên din û di warê jiyanê de jî wisa ye.”
 
JIN Û XWEZA
 
Tumer bal kişand ser têkiliya jinan û xwezayê û got: "Dûrketina jinan a ji xwezayê dibe sedemê tunebûna ekolojiyê. Nêzîkatiya jinan a li ser xwezayê an jî mirovan li vir bi têkiliyeke wekhev pêk tê.”
 
‘JIN DÊ ÇAWA ABORIYEKE DEMOKRATÎK A KOMÛNAL AVA BIKIN?
 
Tumer bal kişand ser di rêveberiyên xwecihî de girîngiya aboriyê û axaftina xwe wiha bi dawî kir: “Bi taybetî di serdema ku krîza aborî çêdibe de herî zêde bandora xwe li ser jinan dike. Sedema ku li aboriyê destwerdan tê kirin jî kapîtalîzm e. Li vir em van tiştan nîqaş dikin. Heke cihê ku hûn lê dijîn, li cihê ku hûn lê ji dayik bûne, hûn nekarin xwe têr bikin û hewcedariyên xwe yên bingehîn pêk bînin, em dikarin qadên wan vekin û li seranserê erdnîgariya Kurdistan û Tirkiyê bijîn û bi vî awayî em dikarin jiyana xwe bidomînin. Em ne girêdayî cihekî û yan jî şexsekî ne, di rastiyê de jin hilberînerên bingehîn ên aboriyê ne. Em dikarin bibêjin ku jin bi zanebûn ji aboriyê hatine dûrxistin. Li dijî vê em weke jin çawa dikarin aboriyeke demokratîk û komunal ava bikin? Em vê tenê di şaredariyan de bikin. Divê di her qadan de em vê rêbazê pêk bînin.”
 
MA / Zeynep Durgut - Mehmet Guleş 
 

Sernavên din

15/10/2023
10:49 Navê nû diyar bû: HEDEP
10:35 Meteorolojiyê ji bo 12 bajaran hişyariya barana zêde û tozê kir
10:22 Coşa mezin a di kongreya Partiya Çepên Kesk de: Ji bo azadiyê
10:18 Li Efrînê 3 kes hatin revandin
10:17 Derhênerê îranî Mehrjoui û lîstikvan Mohammadifar hatin qetilkirin
09:43 Di Komîsyona Mutabaqetê de navên Hatîmogûllari û Bakirhan hatin hatin diyarkirin
09:27 Li Efxanistanê bi pileya 6.5’ê erdhej çêbû
09:10 Devecîoglû: Berxwedan gelê kurd a li dijî êrişan rewa ye
09:06 Înfaza girtiyê 30 salan hat şewitandin: Dozger guh neda biryara dadgehê
09:04 Beriya hilbijartinê dek û dolabên AKP'ê destpêkirin: Gef li keyayan tê xwarin
09:03 13 salan di girtîgehê de ma: Weke ku hê jî 18 salî bim
09:02 Hejmara 33’yan a Kovara Jinê derket
09:00 ROJEVA 15'Ê COTMEHA 2023'YAN
08:57 Ketina eywana kongreyê ya Partiya Çepên Kesk dest pê kir
08:37 Otobûsa rêwiyan wergeriya: 2 kes mirin û 25 kes birîndar bûn
14/10/2023
22:02 Acarê HDP'î hat binçavkirin
21:40 Li Helebê êrişa bi SÎHA'yê
20:56 Dayikên Şemiyê hatin berdan
16:30 Partiya Çepên Kesk îdiaya wezîr Yerlîkaya derewand
16:26 Jinan bertek nîşanî helwesta AKP’ê ya durû dan
15:20 Li Dîlokê tabelaya HDP'ê hat dizîn
15:07 ‘Bila girtiyê nexweş Ayhan Aykaç bê berdan’
15:00 ‘Girtiyê nexweş Parlak dibe ku yekane gurçika xwe winda bike’
14:58 Li Amed û Êlihê li aqûbeta windayan hat pirsîn
14:54 Xebatkarê Azadiya Welat Kadrî Bagdû hat bibîranîn
14:04 'Em li cem têkoşîna Dayikên Şemiyê ne'
12:56 Rojnamevan Necmedîn Salaz jiyana xwe ji dest da
12:35 Dayikên Şemiyê bertek nîşanî dorpêça polîsan dan: Rêzê ji AYM’ê re bigirin
10:50 Kongreya bi heybet a Partiya Çepên Kesk sibê ye
09:51 Li Hatayê polîsan bi ser konteyniran de girtin
09:05 Ji jinan banga têkoşîna hevpar: Tirkiye sûcê şer dike
09:04 Ciwanên enternasyonalîst bi giştînameyeke ku hatiye betalkirin tên deportkirin!
09:04 Ji ber şewata ku tu eleqeya wî pê tune ye cezayê muebedê lê birîn
09:03 'Di avakirina bajarên hêşîn de wê jin pêşengtiyê bikin'
09:01 Budak: Li aliyekî bi quranê sond dixwe û li aliyekî jî fermana kuştina kurdan dide
09:00 ROJEVA 14'Ê COTMEHA 2023'YAN
08:59 Li Amedê 4 kesên hatibûn binçavkirin hatin berdan
13/10/2023
23:51 Temelê HPG'î li bajarê xwe hat definkirin
19:11 Dê li Amedê 'Rojên Marksîst' bên lidarxistin
19:04 Doza Kobanê: Dadger û dozgerên biryara guhdarkirin dan ji FETO'yê hatine îxrackirin
17:52 QSD: Me li Eyn Îsayê li dijî baregeha dewleta tirk çalakiyek kir
17:48 Li Gazeyê hejmara miriyan derket hezar û 799’an
16:52 Li Efxanistanê di mizgeftê de teqîn çêbû: Mirî û birîndar hene
15:43 Li Qoserê êrişên dewleta tirk hatin şermezarkirin
15:34 Can ji wezaretê re got: Ji her xetereyeke jiyanî Wezareta Dadê berpirsyar e
15:00 Xelkê Mexmûrê êrişa dewleta tirk şermezar kir
14:04 Feqiyên kursa quranê gurî bûn
13:18 Filmê ‘Li Sûrê Devran’ tê pêşandan
12:30 Polîsan bi ser PSAKD’ê de girtin: Gelek kes hatin binçavkirin
12:02 Malbata Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kir
11:40 44 sal cezayê hefsê dan faîlê destdirêjî li zarokê kirî
10:39 Pekoz: Heke Îsraîl qadên pevçûnan fireh bike dê rasterast bandorê li kurdan bike
10:11 Li Enqereyê herî kêm 20 kes hatin binçavkirin
10:05 Rewşa Armita Garawandî hê jî krîtîk e
10:04 Tirkiyeyê dîsa êrişî Mexmûrê kir: Jinek birîndar bû
09:39 Li Rihayê qeza: 2 kes mirin û 25 kes jî birîndar bûn
09:28 Ciwanên enternasyonalîst şandin GGM’yê
09:14 Halîse Aksoy a nehat berdan: Tolê ji min distînin
09:12 Cinayeta rojnamevan Bagdû: Dosye 9 sal in wekî xwe ye
09:10 Ozgokçe: Destûreke bingehîn ku cudatiyan esas digire pêkan e
09:09 Li dijî êrişan banga ji bo yekitiyê
09:07 Hem dikanên wan şewitîn hem jî hat xwestin ji dikanên xwe derkevin
09:05 ‘Divê ku rêveberiyên xwecihî ji jinan re qadên aboriyê ava bikin’
09:03 Derhênera kurd Çelîk: Divê jin di sînemayê de bi wêrek û bawer bin
09:00 ROJEVA 13'Ê COTMEHA 2023'YAN
08:52 Binefser Kaya di şer de hate kuştin
12/10/2023
23:32 Tûrnûvaya Fûtbolê ya Ciwanan bi dawî bû
22:51 Tirkiyeyê ji hewayê ve êriş bir ser gundên Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê
22:45 Li Mûşê 9 kes hatin binçavkirin
20:49 Mezlûm Ebdî: Tirkiyeyê çavkaniyên herêmê hedef girtin
19:07 Îsraîlê êriş bir ser balafirgehên Şam û Helebê
16:45 Danişîna ewil a rojnameger Yilmaz di 12’ê kanûnê de ye
16:44 Li Qoserê înşeata pirtûkxaneyê rûxiya: 4 karker birîndar bûn
16:23 Kevneşopiya hezar salî jî hat qedexekirin
15:54 Komeleya Lêkolînên Kurd dest bi kursên serdema payîzê dike
15:49 ‘Rewşa Ahmet Altûn çareser bikin dê ev dosya çareser bibe’
15:27 Ekelîk ê piştî 30 salan hat berdan: Jiyan bi berxwedanê derbas dibe
14:54 Li Amedê dê Rojên Marksîzmê bê lidarxistin
14:53 Li Wanê bi pileya 4.7 erd hejiya
14:35 Ciwanên enternasyonalîst hatin binçavkirin
14:35 Ji Kenyayê daxwaza azadiya Abdullah Ocalan kirin
14:34 Li daîreyên qada leşkerî hezar û 256 ‘hilbijêr’ hatine qeydkirin
13:47 Hevseroka HDP’a Îzmîrê Çelîk a hate girtin rastî lêgerîna tazî hat
13:07 Êrişên dewleta tirk li gelek bajaran hatin protestokirin
12:55 Di Doza GOÇÎZDER’ê de mutala bê amadekirin
12:34 Beştaş: Şaxa zeytûnê dirêjî Filistînê dikin lê li kurdan bombeyan dibarînin
12:17 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serî li dozgerî û girtîgehê dan
11:49 Mihemed Hemîd: Ez dixwazim hesab ji dewleta tirk bê xwestin
11:15 Şerê Îsraîl-Filistînê: Herî kêm 2 hezar û 400 kes mirin, 338 hezar kes koçber bûn
11:14 AYM'ê ji bo Can Atalay biryar da
11:07 Bi ser qetilkirina Hevrîn Xelef re 4 sal derbas bûn: Li Rojava dîrok jinûve tê nivîsandin
11:05 Çalagan: Ya ku di Doza Kobanê de tê darizandin îradeya jinan e
11:00 Temel: Em ê bi kongreye destpêkekî nû bikin
10:37 Pêngava ‘Ji Abdullah Ocalan re azadî’ dê bê berfirehkirin
10:02 Dr. Berwarî: Tirkiyeyê, Herêma Federe ya Kurdistanê dagir kiriye
10:00 Li gundê Banayê 29 roj in çûna nav zeviyan û baxçeyan qedexe ye
09:53 Poşmantî li Sevilgenê 30 sal in di girtîgehê de ye tê ferzkirin
09:11 Ciwanên enternasyonalîst: Têkoşîna jinên kurd dê bi sînordarkirina erdnîgariyê re kêm bimîne
09:09 Girtiyên bi kurdî parastin kirin wekî mafê bêdengiyê bikaranîne hat hesibandin!
09:07 Di înşeata nexweşxaneya 500 nivînî de 5 karker dixebitin