Qanûna înfazê ya nû: Dewlet bi hesta heyfhilanînê tevdigere

  • rojane
  • 09:05 21 Tîrmeh 2023
  • |
img
STENBOL - Parêzer Esra Bîlen anî ziman ku sererastkirina qanûna înfazê ya di Qanûna Torbeyî de ku girtiyên siyasî nahewîne, li dijî hiqûqê ye û got ku dewlet bi vê sererastkirinê dixwaze heyfê ji girtiyên siyasî bigire. 
 
AKP'ê bi hinceta erdhejê Qanûna Torbeyî ku tê de sererastkirina qanûna înfazê jî heye, berpêşî Meclisê kiribû. Teklîfa qanûna navborî di 13'ê tîrmehê de li Meclisê hat qebûlkirin. Li gor guherînên hatine kirin; girtiyên ji ber covîd-19'ê bi destûr in, ên cezayê wan 5 sal û di biniya pênc salan re dê car din neçin girtîgehê û dê cezayê xwe yê mayî bi kontrolkirina şertê înfaz bikin. Li gor guherîna hatiye kirin; kesên ji 31'ê tîrmehê şûn ve bikevin girtîgehê û girtiyên ku qismek cezayê xwe temam kirine, bi şertê "başbûnê" dê 3 salan zûtir karibin biçin girtîgehên vekirî. 
 
Lê belê li gor guherînên hatine kirin dê girtiyên siyasî sûdê ji çûna girtîgehên vekirî yan jî berdan bi şertî negirin. Endama Komeleya Hiqûqnasên Ji Bo Azadiyê (OHD) a Şaxa Stenbolê Esra Bîlen diyar kir ku sererastkirina hatiye kirin li dijî hiqûqê ye û cihêkariyê dihewîne. 
 
CUDATIYA SERERASTKIRINA NÛ
 
Bîlen diyar kir ku mirov dikare vê sererastkirina înfazê di statuya "efûya taybet" de binirxîne û got ku ger ev efû têkeve meriyetê dê bi hezaran girtiyên edlî bên berdan. Bîlen da zanîn ev sererastkirin gelek newekheviyan di xwe de dihewîne û got ku divê ev sererastkirinê ji serarastkirinên înfazê yên berê cudatir bê nirxandin. Bîlen wiha axivî: "Di dema pandemiyê û piştî wê de jî çend caran qanûna înfazê sererast kiribûn. Gava mirov li van sererastkirina mêze dike, ji bo nimûne, ji xeynî girtiyên siyasî, kesên ji ber 'kuştina bi qesdî, sûcên zayendî, bazirganiya tiryakê' hatibûn girtin jî derî vê hatibûn hiştin. Lê di vê sererastkirinê de cara ewil tenê girtiyên siyasî li derî qanûna înfazê tên hiştin."  
 
'PERGALA CEZAKIRINA GIRAN NE MIROVÎ YE'
 
Bîlen diyar kir ku desthilatê ji ber hin sedeman di li gel girtiyên siyasî hin girtiyên edlî jî li derî sererastkirinên înfazê yên berê dihişt û got: "A rast, dewlet ji bo ku cihêkariya li hemberî girtiyên siyasî rewa bike digot, 'Ma em ê rabin kujeran, tecawizkaran an jî baronên tiryakê berdin?' û bi vî awayî dixwest peyam bide ku cihêkariyê nake. Paşê jî van kategoriyên sûcî li derî sererastkirinên înfazê dihişt. Lê belê di sererastkirian nû de em dibînin ku pêdivî bi vê hewldana rewakirinê jî nabîne. Gava ez vê dibêjim ez nabêjim ku bila sûcên edlî an jî hin sûcên din li derî vê bên hiştin. Ev pergala cezakirian giran ji bo tu kesî ne mirovî ye." 
 
'PERGALA NETEW-DEWLETÊ MAKÎNEYA SÛCAN E'
 
Bîlen destnîşan kir ku li Tirkiyeyê rêjeya sûcên edlî zêde bûye û ji ber vê jî girtîgeh bi ser kapasîteya xwe ketine û got ku ev sererastkirin jî ji ber vê ketiye meriyetê. Bîlen anî ziman ku zêdebûna sûcên edlî rasterast girêdayî polîtîkayênd esthilatê ye û wiha got: "Gava em li rêjeya cezayên Tirkiyeyê dinêrin hem tevdîreke giştî hem jî tevdîreke girîng nehatiye girtin. Ji lew re li vir kesên sûcan dikin, ne kategoriyên sûc in. Em bi pergaleke netew-dewletê ya ku vê pirsgirêkê hildiberîne û ji exlaqê bêpar re rû bi rû ne. A rast, pergala netew-delwetê makîneyeke sûcan e." 
 
'REFLEKSA PARASTINA SERDESTIYÊ'
 
Bîlen destnîşan kir ku dewlet li hemberî girtiyên siyasî refleksa "parastina serdestiyê" nîşan daye û lewma wan li derî hemû sererastkirian girtiye û wiha domand: "Refleksa her dewletê parastina serdestiya xwe ya. Ji bo parastina vê serdestiyê jî ji tu sûcan an jî avakirina pergalan xwe nade der. A rast ev sûc e, lê ji ber ku mekanîzmayeke ku dewletan bidarizîne tune ye, em vê wekî sûc bi nav nakin, lê wekî binpêkirina qedexeya cihêkariyê binav dikin. Dewlet niha tenê girtiyê siyasî wekî kesên gefê li serdestiya dewletê dixwin dihesibîne." 
 
'BI HESTA HEYFHILANÎNÊ NÊZ DIBIN'
 
Bîlen anî ziman ku ev sererastkirina qanûna înfazê bêhiqûqî ye û got ku desthilat bi vê sereratskirinaê helwesta heyfhilanînê dide der. Bîlen destnîşan kir ku tu sererastkirineke înfazê di kategoriyeke cuda de nayê nirxandin, lê belê dewlet bi vê sererastkirinê peyameke zelal dide civakê û got: "Dibêje, 'hûn dikarin jinan bikujin, hûn dikarin destdirêjiyê bikin, hûn dikarin tiryakê bifiroşin hwd. Lê tenê li hemberî serdestiya dewletê li tu tiştî enfikire û tevnegere." 
 
 

Sernavên din

25/07/2023
14:22 Li ser sînor liv û tevgera ambulans û helîkopteran
14:12 Rojnamevan Evrîm Kepenek hat binçavkirin
13:28 7 aktîvîstên kurd ku mudaxileyî şewatê kirin mayîn bi wan ve teqiya
13:23 ÎHD’a Îzmîrê: Li girtîgehên Egeyê 785 binpêkirinên mafan qewimîne
12:54 DEDAŞ’ê ji sedî zedetir karker bêtezmînat ji kar derxist
12:53 Şivan birin oprasyonê û zozan li bêrîvanan hatin qedexekirin
12:28 Li Xîzanê operasyon û bombebaran didome
12:00 Karkerê PTT’ê yê ku tavê lê da jiyana xwe ji dest da
11:46 Ji ber erdhejê rêya Kozan-Fekeyê hate girtin
11:27 Hinceta binçavkirina rojnamevan Akyuz: Parvekirina nûçeya tayînkirina dozger û dadger e
10:55 Li Edeneyê erd hejiya
10:55 Hevşaredara Pirsûsê Çevîk a ji kar hatibû girtin, beraet kir
10:40 Parêzer 29 meh in ji bo biçin Îmraliyê serlêdan dikin
10:33 Li Zapê şerê dijwar diqewime
10:32 Li Wanê leşkerek bi awayek guman mir
10:31 Lîtreya benzînê bû 36 lîre
10:03 Tecrîda girankirî ket meha 29’emîn: Herî kêm 426 serlêdanên hevdîtinê hatine kirin
09:08 Rojnamevan Baksî: Erdogan destvala ji NATO'yê vegeriya
09:08 Xeber ji Îmraliyê nayê girtin: Divê hemû demokrasîxwaz li dijî tecrîdê rabin
09:07 Dozgeriyê xwest biryara beraetê ya der barê Ûysal de bê xerakirin
09:06 Odûncû: Divê bêhiqûqiya li Îmraliyê bi dawî bibe
09:04 Zimanzan Samî Tan: Divê em daxwaza tunekirina ziman di qirika wan de bihêlin
09:00 ROJEVA 25'Ê TÎRMEHA 2023'YAN
07:56 3 rojnamevan hatin binçavkirin
24/07/2023
22:30 Li Çiyayê Sipêrêzê operasyona leşkerî
19:49 Di civînên gel de berteka ji bo etcrîdê: Divê bêtir bibe rojev
16:59 Dîsa kabloyên Amed Radyoyê hatin dizîn
16:37 Li Şemzînanê teqîn: Cerdevanek mir
16:34 Bi gaza îsotê êrişî gundiyên Akbelenê kirin
15:42 Li Hewagê civîna gel: Divê tecrîd bêtir bibe rojev
14:58 Cerdevanê ku tê îdiakirin ketiye xwarê mir
14:28 Li Akbelenê birîna daran didome, berxwedan mezin dibe
14:23 Hevserokên DBP’ê serdana rojnamevanên ji hepsê hatin berdan kirin
13:47 Encamnameya 'Konferansa 100 Saliya Lozanê' hat eşkerekirin
12:51 50 karkerên DEDAŞ'ê yên li dijî şertên xebatê îtiraz kirin ji kar hatin derxistin
11:22 Hevserokê DFG’ê Altan: Em dikarin rûmeta rojnamevaniyê bi piştevaniyê biparêzin
11:20 Li Tirkiyeyê 'Roja Çapemeniyê': Sansur, tundî, binçavkirin, girtin…
11:07 Li Endonezyayê ferîbotek noqî avê bû: 15 kes mirî, 19 kes winda ne
11:00 Li Amedê daxuyaniya Lozanê: Hebûna gelê kurd û mafên wan nas bikin
10:59 Serokê MHP’yî ku êrişî xebatkarên tenduristiyê kir ji wezîfeyê hat girtin
09:48 Rêxistinên mafên mirovan ji bo Dervîş seferber bûn
09:07 Çîftyurek: Li dijî Lozanan em yekitiyek mayinde ava bikin
09:05 Şagirtên kursên MED-DER’ê: Divê em zimanê xwe ji asîmîlasyonê rizgar bikin
09:04 Li Mêrsînê bikaranîna tiryakê zêde dibe: Rê li ber têkbirina civakê vedike
09:02 Êzidiyên gundê Zevrayê: Cerdevanan gundê me dagir kiriye
09:01 Xwebûnê vê hefteyê bal kişand ser Peymana Lozanê
09:00 ROJEVA 24'Ê TÎRMEHA 2023'YAN
23/07/2023
20:39 Konferansa 'Sed saliya Lozanê' bi dawî bû
20:22 Li Amed, Riha û Stnebolê civînên gel hatin lidarxistin
16:41 17 saziyên medyayê: Divê rojnamevan Şêrwanî bê azadkirin
16:39 Li Semsûrê ji ber bayê konên mexdûrên erdhejê hilweşiyan
16:00 Li Dêrazorê 2 leşkerên Şamê hatin kuştin
15:07 Mûradian: Di bingeha pirsgirêkan de Lozan heye
14:13 Konferansa Lozanê: Têkoşîna jina kurd hate asta pêşengtiyê
13:58 Kovara Jineolojiyê derket
13:36 Ji bo bîranîna Cemîle Çagirga pirtûka çîrokan hate çapkirin
12:46 Li Amedê dê li dijî Lozanê daxuyaniya hevpar bê dayîn
12:45 Li Rihayê bertek nîşanî DEDAŞ’ê dan: Dest ji vê zilmê berdin
12:08 Konferansa Lozanê di Roja 2'yemîn de berdewam dike
11:56 Li Yewnanistanê agir derket: 2 hezar kes hatin tehliyekirin
11:13 Nas: Ev fragman e, em ê bacên hêj zêdetir bibînin
10:50 Rêveberê rêxistina sûc Sedat Şahîn piştî hate berdan çû serdana Bahçelî
10:49 Zem li dermanan jî hate kirin
09:32 Akademîsyen Mukriyan: Gava ewil a Lozaneke nû divê yekîtiya kurdan be
09:04 Parêzer Şahîn: Tu cezayên dîsîplînê nikarin li pêşiya hevdîtinê bibin asteng
09:03 Li Amedê talankirina ekolojiyê
09:02 ‘Heta ku şer bidome wê krîza aborî jî berdewam bike’
09:01 ROJEVA 23'YÊ TÎRMEHA 2023'YAN
22/07/2023
21:37 Rêveberekî Huda Parê hat kuştin
20:57 Di Konferansa Lozanê de peyama ji bo yekîtiya neteweyî
19:19 Meşa Mezin a Lozanê: Em Peymana Lozanê red dikin!
17:59 Dayikên Şemiyê: Em ê dest jê bernedin
16:17 Serokên baroyan: Çalakiya Dayikên Şemiyê rewa ye
16:16 Di çalakiya piştgiriya ji bo Dayikên Şemiyê de 6 kes hatin binçavkirin
15:32 Bi deh hezaran Kurdistanî li Lozanê dimeşin
15:28 Şaredarê Lozanê li Konferansa Kurd e: Em dixwazin rûpelek nû ji bo kurdan vekin
15:10 ÎHD: Divê girtiyê nexweş Kuday demildest bê berdan
14:41 Li faîlên Dundar, Abayay û Aydin hatin pirsîn
14:40 Qeymeqamiyê Festîvala Xweza û Çandê ya Gêxiyê qedexe kir
14:32 Di çalakiya ‘Rûniştina F” de banga ji bo Ozge Ozbek
14:01 Kemal Turkler li ser gora xwe hat bibîranîn
13:50 RAWA: Em ji wêrekiya şervanên kurd îlhamê werdigirin
12:47 Li Zapê 8 leşker hatin kuştin
12:41 Li 8 girtiyên ku têlên rêsayî ji ber paceyê rakirin ceza hat birîn
12:31 Êrişî çalakiya Dayikên Şemiyê hate kirin: Hiqûq û destûra bingehîn nîne
12:01 104 kesan kampanya ‘Ji Merdan Yanardag re azadî’ dan destpêkirin
11:22 Leşkerek li başurê Kurdistanê hat kuştin
11:05 Serlêdanên pêşbirka Xelatên Rojnamevaniyê ya Mûsa Anter dest pê kir
10:13 Li bazarê fiyet zêde dibin, welatî kîloyên tiştan kêm dikin
10:00 Li Îmraliyê dîsa 'cezayê dîsiplînê' hat birîn
09:43 Rojnamevan Aykol: Welatên YE’yê Tirkiyeyê naxwazin
09:11 Temellî: Lozan belgeya neçareseriyê ye
09:07 Doza der barê mirina girtî Yilmaz Ekîncî de: Delîl nehatin hesibandin, kiryar beraet kirin
09:07 Projeya GES'ê ya Kalyon Holdîngê gundiyan neçarî koçberiyê dike
09:06 Serokê ÎHD’a Wanê Dûrmaz: Têkoşîna li dijî tecrîdê şert e
09:06 Civînên jinûve avakirinê didomin: Yekane daxwaza gel azadî ye
09:00 ROJEVA 22'YÊ TÎRMEHA 2023'YAN
21/07/2023
23:35 Li Qoserê mirineke biguman
21:29 Dadgeha Bilind cezayê ku di doza Ozgur Gundemê de hatibû birîn pesend kir
20:18 2 ciwanên ku di bîranîna Komkujiya Pirsûsê de hatibûn binçavkirin hatin girtin